«فَالْمُتَّقُونَ فِیهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ، مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ».

در صدر فضائل اخلاقی که برای اهل تقوا امیرالمؤمنین علی(ع) برمی‌شمرند کنترل زبان است و به‌کار گرفتن درست زبان.  «فَالْمُتَّقُونَ فِیهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ، مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ»

«مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ» چند تا مسئله را به ما می‌‌گوید. صواب نه یعنی اینکه صادقانه باشد. صادقانه شما می‌‌توانید حرف بزنید یک ملّتی را به آتش بکشید. صادقانه می‌‌توانید حرف بزنید یکی را نابود کنید. غیبت یک سخن صادقانه است. نه راستش را می‌‌گویم. اِ! تو خب بی‌جا می‌‌کنی راستش را بگویی! همۀ راست‌ها را که نباید بگویی. عیب کسی را که پشت سرش نباید راستش را بگویی. اینجا اصلاً نگو. بعد حتی دارد اگر کسی راستش را گفت یعنی غیبت کرد، شما دفاع کن. همۀ راست‌ها را که نباید بگویی. صواب نه یعنی اینکه صادقانه باشد. سخن به صواب می‌‌گویند، نه راست می‌‌گویند.

 بعضی وقت‌ها بعضی‌ها صادقانه حرف می‌‌زنند خودشان را تخلیه می‌‌کنند نباید این کار را بکنند. رنج خودشان را به دیگران نباید بگویند. بعضی وقت‌ها صادقانه حرف می‌‌زنند یک کار خوب خودشان را می‌‌گویند می‌‌شود ریا. بعضی وقت‌ها صادقانه حرف می‌‌زنند نفرت خودشان را به کسی ابراز می‌‌کنند. من یعنی تا صبح شاید بتوانم برای شما سخن صادقانه‌ای که به صواب نیست مثال بزنم.

 البته به شما یک نکته هم عرض کنم، سخن صادقانه گفتن یک مقدار فشار روانی آدم را کاهش می‌‌دهد توی هر زمینه‌ای باشد. راز کسی باشد بگویی سبک می‌‌شوی. درد خودت باشد بگویی سبک می‌‌شوی. تنفّر خودت باشد بگویی سبک می‌‌شوی. بعد جالب است بعضی‌ها هر نوع صداقتی را به‌کار می‌‌گیرند می‌‌گوید اینجوری وجدانم آسوده‌تر است. وجدانش نیست، یک سبکی‌ای برایش پدید آمده که این سبکی را خدا نخواسته؛ این سبکی اصلاً خرابت می‌‌کند، جلفَت می‌‌کند. هر سبکی‌ای که خوب نیست که!

توی روان‌شناسی بعضی از روان‌شناس‌ها یک زمانی بودند این را می‌‌گفتند. یک جوانی که بابایش مرده خوشحال شده پول گیرش آمده مزاحم از زندگی‌اش رفته کنار، این چرا باید دم در بایستد قیافۀ غمگین‌ها را به خودش بگیرد؟ راحت برو پیک‌نیک بگو من نه خوشحالم. خب ببینید کم‌کم جامعه تبدیل می‌‌شود به یک جامعۀ بی‌حیا. می‌‌دانید آن‌وقت حیا نباشد چی می‌‌شود؟

حیا که نباشد آدم‌ها دائماً خودشان را با صداقت تخلیه کنند آدم‌ها ضعیف می‌‌شوند. چون وقتی شما به خاطر حیا، به خاطر مقیّدات دیگر، صداقت خودت را کنترل کردی فشار می‌‌آید رویت. این فشار انسان را بزرگ می‌‌کند. این فشار انسان را تقویت می‌‌کند. مثلاً یکی عصبانی می‌‌شود فحش نباید بدهد، فشار است دیگر. آقا من صادقانه بگویم الهی ذلیل بشوی می‌‌خواهم روی زمین نمانی! ببین این را کنترل باید می‌‌کردی! ضعف است نتیجۀ بعضی از انواع صداقت.

ضعف نتیجۀ بعضی از انواع صداقت

این فشار انسان را بزرگ می‌‌کند، انسان را تقویت می‌‌کند.

به راستگویی باید بچه‌ها را وادار کرد یا به ادب؟

راستگویی یا ادب؟

 ادب. ادب یعنی چی؟ خمیرمایه‌اش حیاست. ادب اول به آدم می‌‌گوید چه حرف‌هایی را نزن. ادب ارزش‌اش بالاتر است یا صداقت؟ اگر کسی من را نزند می‌‌گویم ادب. خیلی حرف‌ها دوست دارد بچه بزند صادقانه. باید بهش بگویی که توی این مقرّرات صحبت کن، می‌‌شوی مؤدب.

«فَالْمُتَّقُونَ فِیهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ، مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ».